Aanbiedingsbrief

Het jaar 2023 sluiten we per saldo af met een voordelig resultaat van € 8,9 miljoen ten opzichte van de vastgestelde begroting.Hiervan is € -282.000 (Zomernota 2023) en € 1.379.000 (Najaarsnota 2023) al eerder aan de raad voorgelegd en verwerkt in een bijstelling van de begroting.

Het saldo in de jaarrekening 2023 van € 8,9 miljoen geven we hieronder weer in een overzicht en lichten we toe op hoofdlijnen.

Het resultaat betreft voor € 4,64 miljoen nog niet uitgevoerde werkzaamheden of aangewende middelen, waarvoor in de begroting 2024 geen middelen zijn opgenomen. Hiervoor wordt een resultaatbestemming aangevraagd. Zie hiervoor het onderdeel 'resultaatbestemming'.
In onderstaande tabel is een toelichting op hoofdlijnen per programma opgenomen. Een uitgebreidere toelichting is opgenomen onder de betreffende programma's:

Op grond van het budgetrecht bepaalt de gemeenteraad of een budget overgeheveld mag worden naar het volgende jaar, zodat het alsnog wordt ingezet voor de te realiseren doelen.

Voorstel

• Bij deze jaarrekening stellen we de raad voor om van het positieve resultaat van € 8,9 miljoen een bedrag van € 4,64 miljoen opnieuw beschikbaar te stellen voor het jaar 2024. Bij de najaarsnota 2023 is reeds een bedrag van € 414.000 (o.a. voor klimaatadaptatie, verkeer) opnieuw beschikbaar gesteld voor uitgaven in 2024. Dit betekent dat totaal een bedrag van € 5,05 miljoen opnieuw beschikbaar is voor uitgaven in 2024.
• Om de raad meer (in)zicht te geven op de inzet van doorgeschoven middelen, stellen we voor om,  naast de reserve resultaatbestemming, aparte bestemmingsreserves te vormen voor (totaal) bedragen boven de € 75.000 en met een doorlooptijd langer dan een jaar. We beogen de raad  hiermee meer transparant te informeren over het verloop van diverse 'geoormerkte' middelen.

We stellen de volgende bestemmingsreserves voor:

• Omgevingsvergunningen
• Omgevingswet
• Energietoeslag
• Klimaatadaptatie
• Verkeer
• Visie buitengebied
• Vitaal Platteland
• Energie en duurzaamheid

Specificatie overhevelen budgetten

De specifieke doelen voor het overhevelen van budgetten naar 2024 zijn:

Bedragen in €

De wereld om ons heen verandert. Mondiaal hebben we te maken met toegenomen instabiliteit en diverse crises zoals de klimaatcrisis en diverse internationale conflicten. Ook op landelijk niveau zijn er nodige uitdagingen op het gebied van energieproblematiek, de hoog opgelopen inflatie en het daarmee gepaard gaande koopkrachtverlies, de krapte op de woningmarkt, stikstofcrisis, de vluchtelingenstroom en net congestie. Ook onze inwoners ondervinden direct de gevolgen van deze ontwikkelingen.

Als gemeente willen wij, in deze onzekere maatschappelijke tijd, dicht bij onze inwoners en ondernemers blijven staan en een gezond tegenwicht bieden tegen het landelijk afnemende vertrouwen in de overheid. Dit betekent dat de samenleving centraal staat in onze manier van werken, daarbij geven we ruimte vanuit vertrouwen aan maatschappelijke en inwonersinitiatieven. Dit is het afgelopen jaar bijvoorbeeld heel mooi tot uiting gekomen in de campagne: 'Verrijk je wijk'. Met deze campagne wil de gemeente Zwartewaterland de leefbaarheid in de kernen en het buitengebied blijvend verbeteren. Vele initiatieven werden ingediend en uiteindelijk zijn er 16 leefbaarheidscheques uitgereikt en is de uitvoering in volle gang.

Door te werken met kerncoördinatoren versterken we het ‘integraal en gebiedsgericht werken’. Eveneens is in dat kader binnen het sociaal domein een pilot ‘sociaal wijkteam’ opgestart.
In het kader van de organisatie-ontwikkeling wordt er op diverse terreinen gewerkt aan een effectieve samenwerking tussen bestuur en omgeving. Zo is er met betrekking tot de samenwerking met de  inwoners/samenleving in de organisatieontwikkeling nadrukkelijk aandacht voor het integraal en gebiedsgericht en kerngericht werken. Het afgelopen jaar is samen met de gemeenteraad, het college, met MT, de OR en de organisatie gewerkt aan een 'kenschets' van de samenleving Zwartewaterland. Vervolgens is, op basis van verschillende staande documenten, daar een 'ID-bewijs' bij geformuleerd. Dit ID-bewijs geeft aan hoe wij, als gemeentelijke organisatie willen zijn en werken. Uit dit ID-bewijs is vervolgens een vijftal 'hernieuwde' waarden gedestilleerd. Deze waarden worden, na vaststelling van het ID-bewijs, geïmplementeerd in de organisatie maar zal ook uitdrukkelijk zichtbaar moeten zijn naar buiten toe.

Om de inwoners en bedrijven nog beter van dienst te zijn, is ook het werken aan een meer integrale toegang, waarbij inwoners en bedrijven via één aanspreekpunt bij hun vragen worden geholpen, onderdeel gemaakt van de organisatie-ontwikkeling. De basis hiervoor is gelegd in het onderzoek naar de dienstverlening dat door de gemeente is uitgevoerd en de visie Dienstverlening die in dit kader is opgesteld.
Ten aanzien van de samenwerking met het bestuur is er, als onderdeel van de organisatie-ontwikkeling, een project met betrekking tot opgave gericht werken opgestart. Dit houdt in dat de organisatie wordt ingericht en getraind op het opgave gericht aanpakken van de opgaven die op ons afkomen.

Ons streven is positieve gezondheid, zelfredzaamheid voor al onze inwoners en dat zij volwaardig mee kunnen doen. Dit houdt in dat wij, met behulp van diverse maatschappelijke partners, zelfregie en eigen kracht van de inwoners stimuleren en daarbij helpen. Begin 2023 is er een Preventieakkoord opgesteld en ondertekend door ruim 50 maatschappelijke partners, verenigingen, bedrijven en inwoners. Via dit commitment maken we vervolgens afspraken over betrokkenheid, participatie en eigenaarschap.

Inwoners zien naar elkaar om

Wij vinden het belangrijk dat inwoners naar elkaar omzien. Het coördinatiepunt Vrijwilligers Zwartewaterland heeft het afgelopen jaar een belangrijke rol gespeeld in de ondersteuning van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties. Het steunpunt Mantelzorg en de buurtsportcoaches hebben mantelzorgers in de gemeente ondersteund en activiteiten aangeboden.
Vooral na de coronatijd is er extra aandacht voor eenzaamheid onder inwoners in de samenleving. Zo is er in elke kern een buurtkamer gerealiseerd waar ontmoetingen, laagdrempelige ondersteuning en ontspanningsactiviteiten plaatsvinden.
Door de aanhoudende druk op de opvangcapaciteit van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) hebben we te maken met een verhoogde taakstelling voor de huisvesting van statushouders. Teneinde de vroegtijdige integratie van statushouders, maar ook arbeidsmigranten, in de samenleving te bevorderen is een speciaal communicatieprogramma afgerond dat gericht is op bewustwording en acceptatie. Ook is aandacht besteed aan tijdige inburgering en participatie-activiteiten.

Inwoners participeren naar vermogen

Vanuit de Lokale Inclusie Agenda en de notitie arbeidsparticipatie 2020-2022 is er op basis van een evaluatie van dit beleid een integraal plan van aanpak gemaakt waarin onder meer het participatiebeleid nader is uitgewerkt en is er een werkgroep nazorg gestart gericht op inwoners die uitstromen uit de uitkering.
Vanuit het plan van aanpak Wet inburgering is de inzet van maatschappelijke begeleiding via Vluchtelingenwerk voortgezet. De taakstelling voor huisvesting van statushouders is, ondanks het feit dat gemeente en woningbouwcorporatie zich optimaal hebben ingespannen, eind 2023 met een kleine achterstand afgesloten.

Inwoners zijn lichamelijk, mentaal en sociaal gezond

In 2023 is het Preventieakkoord ondertekend door ongeveer 50 maatschappelijke organisaties die daarmee de doelen en ambities vanuit het Preventiebeleid 2022-2028 onderschrijven. Tevens zijn op dat moment 4 projectinitiatieven gepresenteerd die passen binnen de campagne Gezond en Gelukkig Zwartewaterland, het gaat daarbij om initiatieven over leefstijl, armoede, kerngericht werken en ervaringsdeskundigheid. Ook is er het afgelopen jaar een verkenning en voorbereiding gedaan van een onderzoek naar nut en noodzaak van een brede welzijnsorganisatie. De actuele beleidsontwikkelingen rondom IZA en GALA moeten hierin nog worden meegenomen.
Het afgelopen jaar is het Zwartewaterlandse Sport- en beweegakkoord herijkt en een coördinator aangesteld die verantwoordelijk is voor de uitvoering hiervan.

Inwoners ontwikkelen zich kansrijk op alle leefgebieden

In het kader van vroeg-signalering wordt via het project verbinding onderwijs en jeugdhulp de samenwerking tussen scholen, maatschappelijke organisaties, jeugdhulp en gemeente bevorderd. We hebben het afgelopen jaar een goed bezochte netwerkbijeenkomst georganiseerd in het teken van positieve gezondheid voor alle partners uit het project. Om echtscheidingen zoveel mogelijk te voorkomen, is in samenwerking met de kerken het project ‘Maak je Har(d)T voor je relatie’ opgezet waar een relatiecoach aan verbonden is.

Inwoners zijn financieel zelfredzaam

Er wordt uitvoering gegeven aan het beleidsplan voor aanpak armoede en schulden 2022-2026. Gelet op de grote stijging van de energielasten wordt er wel extra ingezet op energiearmoede, de doelgroep is uitgebreid naar ook de middeninkomens. Bovendien hebben we een grotere groep inwoners weten te bereiken door de activiteiten die in het kader van de verduurzaming van woningen werden georganiseerd.

Inwoners voelen zich veilig, thuis en in hun netwerk

Er is een lokale toegang Beschermd Wonen gerealiseerd waardoor inwoners met een psychische kwetsbaarheid in hun eigen woning kunnen wonen terwijl er wel 24/7 ambulante ondersteuning aanwezig is.
Vanaf 1 mei 2023 zijn wij als gemeente aangesloten bij OKO (Opgroeien in een Kansrijke Omgeving). Door samenwerking wordt in het kader van preventie ingezet op een positieve leefomgeving voor jongeren.

We willen voldoende en betaalbare woningen realiseren voor verschillende doelgroepen met een evenwichtig aanbod tussen huur en koopwoningen in verschillende prijsklassen. Er is daarom opdracht gegeven voor het uitvoeren van een woonbehoefteonderzoek. Terwijl er in Hasselt om de Weede en Tag West volop wordt gebouwd, wordt er, gelet op de grote druk op de woningmarkt, nu onderzoek gedaan naar ontwikkellocaties die op korte termijn ontwikkeld kunnen worden, specifiek in Zwartsluis. Daarnaast zijn er diverse bestemmingsplannen opgesteld die woningbouwontwikkeling mogelijk maken, zoals Roskam en Klaver in Zwartsluis en Binnenveld in Genemuiden. Daarnaast wordt er ook gekeken naar alternatieve woonvormen om in de behoefte te voorzien. Zo wordt de mogelijkheid van het splitsen van woningen onderzocht en in samenwerking met andere gemeenten gekeken naar de mogelijkheden die de VAB’s bieden.

Ten aanzien van arbeidsmigranten is het afgelopen jaar in beeld gebracht waar de arbeidsmigranten zijn gehuisvest. Voor nieuwe situaties is blijvende aandacht voor de leefomstandigheden van de arbeidsmigranten. Op bestaande situaties heeft het college minder invloed.

We willen ondernemers zoveel mogelijk behouden voor Zwartewaterland. Door het vaststellen van het bestemmingsplan Zevenhont Midden is er nog meer bedrijfsgrond beschikbaar in de gemeente. Het afgelopen jaar is gestart met de realisatie van Zevenhont Oost en Zevenhont Zuid. Daarbij is gestart met de verkoop van de bedrijfskavels op Zevenhont Oost.

Daarnaast is het afgelopen jaar ook ingezet op cultuur en vrije tijdseconomie. Dat doen we door de Leefbaarheidsplannen 1.0 af te ronden en de uitwerking van de reeds genoemde Verrijk je wijk-plannen. In 2023 zijn er in Hasselt vanwege het toeristische Hanzejaar 2023 diverse activiteiten georganiseerd.

Een van onze speerpunten is ook het toekomstbestendig maken c.q. houden van onze agrarische sector. Het opstellen van de visie buitengebied is doorgeschoven naar 2024 maar we hebben wel actief deelgenomen aan diverse gebiedsdagen waarbij input is aangeleverd voor het op te stellen Provinciaal Programma Landelijk Gebied en de Omgevingsvisie van de provincie Overijssel. In dit kader is vanuit het Programmateam en de Regiegroep Noordwest Overijssel ook gestart met het opstellen van een veenweidestrategie 2.0. Met agrariërs die overwegen te stoppen, worden gesprekken gevoerd over de mogelijke ontwikkelmogelijkheden op hun vrijkomende erf. Ook kan er door agrariërs op kosten van de gemeente en provincie gebruik worden gemaakt van een onafhankelijke erfcoach.

Verkeersveiligheid is een belangrijk onderwerp op onze agenda. We hebben het afgelopen jaar een aantal vrijliggende fietspaden gerealiseerd langs de Grote Kranerweerd en de Zwolse Steeg. We zijn dit jaar ook gestart met een proces voor vervanging en optimalisatie van onze verkeersregelinstallaties.
Met het oog de bereikbaarheid en verkeersveiligheid van het bedrijventerrein Zevenhont is een aanvang gemaakt met de aanleg van een rotonde op de Nieuwe Weg.

De gevolgen van de klimaatverandering zijn steeds beter merkbaar. Als lokale overheid willen wij hierin onze verantwoordelijkheid nemen. Omdat we het belangrijk vinden dat we onze aarde met een duurzaam perspectief doorgeven aan toekomstige generaties. We werken toe naar een systeem van volledig hernieuwbare energie. Uitgangspunt is dat iedereen mee kan in deze overstap (haalbaar, betaalbaar en profijt). Inwoners en bedrijven dragen bij aan energiebesparing en circulariteit.

Energietransitie

Onze ambitie voor de realisatie van duurzame energieopwekking hebben we als 'bod' ingebracht in de Regionale Energie Strategie (RES). Met de aanwijzing van zoekgebieden, ruimtelijke toetsingscriteria en participatiebeleid bieden we ruimte aan initiatieven en geven we concreet invulling aan ons bod. Dit doen we bij voorkeur in samenhang en in samenwerking met buurgemeenten. Zo participeren we in het energielandschap ZSDZ met de gemeenten Zwolle, Staphorst en Dalfsen. Conform het landelijk ritme hebben we nog steeds de ambitie om in 2024 de RES 2.0 vast te stellen. Deze borduurt voort op de RES 1.0, waarbij monitoring van de voortgang een belangrijk onderdeel vormt. Bij het vaststellen van RES 2.0 en de uitvoering zijn we wel afhankelijk van landelijke en regionale ontwikkelingen.

We participeren in gesprekken met netbeheerders om tot de gewenste aanpassingen en versnelde verzwaring van het netwerk voor ons gebied te komen. Eind 2023 zijn we geconfronteerd met de problematiek van netcongestie. Dit betekent dat er voorlopig geen nieuwe aansluitingen (vanaf 3x80A) op het elektriciteitsnet worden aangesloten. Dit heeft gevolgen voor veel vormen van nieuwbouw en energiebesparende maatregelen. We brengen momenteel de gevolgen hiervan in kaart en zullen mogelijk ambities moeten bijstellen.

Energielasten leggen bij een groot aantal huishoudens een fors beslag op het inkomen. Dit komt door de gestegen energieprijzen. We zetten daarom in op het besparen van energie. Dit doen we door extra hulp te bieden aan eigenaren van slecht geïsoleerde woningen (met D, E, F of G- energielabel) en  de lokale aanpak isolatie. Daarnaast helpen we mensen met kleinere besparende maatregelen door de het opleiden en inzetten van (vrijwillige) energiecoaches voor het geven van advies en energieklussers voor het aanbrengen van de kleinere maatregelen.

Het Rijk heeft inmiddels middelen voor de eerst volgende jaren beschikbaar gesteld voor de uitvoering van het Klimaatakkoord.

Klimaat

Met onze maatregelen beperken we de gevolgen van wateroverlast, droogte, hitte en de kans op overstromingen. Bij onze planontwikkeling houden we rekening met een klimaat-adaptieve inrichting. Tevens communiceren we actief over projecten waarin we klimaataanpassingen meenemen. Hiermee vergroten we het bewustzijn van inwoners en ondernemers om zelf bij te dragen aan klimaatadaptatie.

Bij de uitvoering van nieuwe projecten betrekken we de inwoners voor het treffen van mogelijke klimaat-adaptieve maatregelen op eigen terrein. Door bijvoorbeeld het hemelwater af te koppelen, minder verharding te gebruiken en meer groen aan te brengen, kan de samenleving een actieve rol vervullen in het tegengaan van verstening in onze gemeente.

We besteden in onze gemeente veel aandacht aan het goed inrichten en onderhouden van de publieke ruimte. De kwaliteit en de veiligheid van de directe leefomgeving is voor onze inwoners belangrijk. Onze buitenruimte richten we zo in dat er sprake is van voldoende groen, met aandacht voor het veranderende klimaat. Inwonersparticipatie vinden we hierin belangrijk daarom zijn we in 2023 door gegaan met de leefbaarheidsplannen en het initiatief 'verrijk je wijk'.

We hebben uitvoering gegeven aan het meerjarenprogramma Integrale Veiligheid. Daarbij hebben wij aandacht voor het verbeteren van onze informatiepositie en het weerbaarder maken van onze inwoners en ondernemers tegen diverse vormen van criminaliteit. Ook zetten wij in op de aanpak van drugsoverlast/handel en stimuleren wij de meldingsbereidheid. Naast repressieve maatregelen zetten wij ons proactief in om probleemdossiers rond (sociale) veiligheid aan de voorkant op te lossen. Om adequate oplossingen te bereiken wordt actief het gesprek aangegaan met betrokkenen uit de omgeving. Zowel met overlast veroorzakers, als met degenen die klachten hebben over de overlast. Hiertoe is in 2023 gestart met een uitrol van Meld Misdaad Anoniem.

In lijn met ons toezicht- en handhavingsplan zien wij toe op de naleving van wet- en regelgeving. Hierbij hebben wij prioriteiten gesteld en verdelen wij onze aandacht over de kernen, het buitengebied en de bedrijventerreinen.

We willen goed bereikbaar zijn voor onze inwoners, organisaties en ondernemers. En met een servicegerichte, toegankelijke dienstverlening de vraag van samenleving goed bedienen. We blijven ons ontwikkelen op onze digitale dienstverlening zodat inwoners gemakkelijk tijd- en plaatsonafhankelijk producten en diensten kunnen afnemen. Onder andere op het gebied van burgerzaken hebben we hierin al een aantal stappen gezet. Tegelijk blijven we oog houden voor mensen die minder digitaal vaardig zijn, zodat zij mee kunnen in deze veranderingen.

Ook willen we meer samenhang aanbrengen in de verdere ontwikkeling van onze diensten. Hiertoe hebben we ook een visie op dienstverlening opgesteld. Eind 2023 is er een uitgebreide analyse gedaan naar de staat van de informatievoorziening en wat er nodig is om dit te verbeteren. De uitkomsten van deze onderzoeken worden meegenomen in de meerjarenontwikkelagenda.

Op tal van terreinen verwerken wij als gemeente veel informatie. Ook dit gebeurt in toenemende mate digitaal. Het op de juiste wijze vastleggen van en beschikken over informatie en een procesgerichte werkwijze worden van steeds groter belang voor onze dienstverlening. Er is een aantal nieuwe wetten die de informatievoorziening voor inwoners verbetert. Het gaat hier om de Wet open overheid, de Wet digitale overheid, de Nieuwe archiefwet en de Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer. In 2024 gaan we verder met de implementatie conform het plan van 2023.

Vanuit de samenwerking met SSC-ONS geven we invulling aan de borging van informatiebeveiligingsprocessen en controle op een adequate procesgang. In het bijzonder is er aandacht voor veilig gebruik van mobiele apparatuur en toegang tot het gemeentelijke netwerk. Tevens is er in 2023 een overkoepelend crisisplan opgesteld welke verder wordt uitgerold.

ENDPMEND

De Omgevingswet is een stelselwijziging voor het ruimtelijk ordeningsbeleid in Nederland. Het heeft een grote impact op de dienstverlening richting onze inwoners en ondernemers en de manier van werken bij gemeenten. De Omgevingswet geeft meer ruimte om samen met inwoners en ondernemers lokaal beleid te ontwikkelen ten aanzien van de gewenste inrichting van de leefomgeving. Verschillende opgaven die spelen kunnen we door de komst van de wet beter in hun onderlinge samenhang beoordelen. De wet is op 1 januari 2024 in werking getreden.

Naast het voldoen aan de wettelijke vereisten is in 2023 de inventarisatie van de huidige bestemmingsplannen afgerond en zijn we gestart met het bouwen van het Omgevingsplan. Met deze planning kunnen we in 2025 een volwaardig Omgevingsplan vaststellen (deadline vanuit de Omgevingswet is 2030). Voor de vergunningverlening is een nieuwe werkwijze ontwikkeld conform de vereisten uit de Omgevingswet.

Een belangrijk thema in de Omgevingswet en in onze gemeente, is participatie. Door de raad is hiertoe een visie en beleid vastgesteld waarin de uitgangspunten met betrekking tot participatie zijn vastgesteld vanuit het vertrouwen dat onze inwoners mede verantwoordelijkheid willen nemen voor de eigen leefomgeving. In 2024 gaan we met de inwerkingtreding van de wet werken met de visie en het beleid. De opgedane praktijkervaring benutten we om met het college en de raad te bezien op welke onderdelen bijstelling gewenst is.

Mede door incidentele baten sluiten we 2023 af met een fors positief resultaat. Voorgesteld wordt om een aanzienlijk deel van het resultaat toe te voegen aan de algemene middelen. Hiermee wordt de financieel gezonde positie van de gemeente versterkt. Wel zien we een algemene ontwikkeling dat het resultaat hoofdzakelijk door incidentele baten vanuit het Rijk wordt veroorzaakt. Een structureel gezonde huishouding blijft een uitdaging. Het voornemen van het rijk om de opschalingskorting per 2026 af te schaffen is hierin wel een belangrijke stap in de goede richting. We volgen deze ontwikkeling nauwgezet en zoeken naar mogelijkheden om onze organisatie zo in te richten dat we ook flexibel om kunnen gaan met meer incidenteel geld en minder structurele middelen.

De belastingdruk is in onze gemeente niet sterker toegenomen dan de inflatie. We zijn wat terughoudend geweest in het volledig doorberekenen van de inflatie en blijven de effecten hiervan de komende jaren goed monitoren. We begrijpen dat het in deze tijd ook voor onze inwoners een financieel uitdagende tijd kan zijn.